İnsan hakları açısından enerjiye erişim kavramı
| dc.contributor.advisor | Karan, Ulaş | |
| dc.contributor.author | Aksakal Aydın, Pınar | |
| dc.date.accessioned | 2021-04-07T12:42:45Z | |
| dc.date.available | 2021-04-07T12:42:45Z | |
| dc.date.issued | 2020 | |
| dc.department | Enstitüler, Lisansüstü Programlar Enstitüsü, Hukuk Ana Bilim Dalı | en_US |
| dc.description.abstract | ÖZET: Huzurdaki tez, enerjiye erişim bir insan hakkı olarak nitelendirilebilir mi sorusuna cevap aramak amacıyla hazırlanmıştır. Enerjiye erişim kavramı ile ilgili üzerinde tüm taraflarca uzlaşmaya varılmış bir tanım bulunmamaktadır; ancak genel olarak enerjiye erişim bir hane halkının temel düzeydeki ihtiyaçlarını giderecek miktarda enerjiye erişimi şeklinde tanımlanabilir. Enerji, elektrik enerjisi olabileceği gibi, doğalgaz, LPG veya yenilenebilir enerji türleri de bu kapsamda değerlendirilebilir. Enerjiye erişim konusunun Birleşmiş Milletler (“BM”) nezdinde ilk gündeme geldiği 1987 yılından bu yana konunun insan hayatı açısından önemine çeşitli kereler değinilmiştir. Enerjiye erişim genel düzeyde ekonomik kalkınma ve yeni iş olanakları yaratır. Bireysel düzlemde ise insan sağlığından çalışma hayatına, eğitimden insanların onurlu bir yaşam sürdürmelerine kadar birçok alana etki eder ve genel olarak bireylerin kendilerini iyi hissetmelerini sağlar. Bu anlamda insan hayatı için yaşamsal bir öneme sahip olduğunu söylemek abartılı olmaz. Bununla birlikte, enerjinin ortamın aydınlatılması, ısıtılması veya soğutulması gibi bir enerji hizmetine dönüştürülmediği zaman tek başına insan hayatında bir önem arz etmediğini belirtmek gerekmektedir. Enerjiye erişimin günlük hayattaki görünümü çeşitli şekillerde olabilir. Enerji, hane halkı için aydınlanma, yemek pişirme, yiyecekleri soğutma, ev ortamını ısıtma veya soğutma, cep telefonu şarj etme ve cep telefonu veya televizyonlar aracılığı ile dünya ile iletişim kurma anlamına gelir. Sağlık açısından geleneksel yakıtlara nazaran daha az ev içi hava kirliliği yaratan yakıtlara erişim ile hane halkını ev içi hava kirliliğine bağlı hastalıklardan uzak tutar. Eğitim açısından ise, çocukların üzerindeki yakıt taşıma yükümlülüğünü azaltarak yakıt taşıma için harcanan zamanın eğitime harcamalarını, okullar için teknolojik aygıtlar kullanarak ders yapma imkânı ile birlikte sınıfların aydınlatılmasını, ortamın aydınlatılmasını veya soğutulmasını sağlar. Toplumsal cinsiyet rolleri nedeniyle kadınlardan beklenen ev işlerini azaltır ve kadınlar bu zamanı ücretli çalışmaya ayırırlar. Bu özellikleri sebebiyle enerjinin insan hayatı taşıdığı önem BM nezdinde sürdürülebilir kalkınma amaçlarında da ifade edilmiş ve enerjiye erişim yedinci sürdürülebilir kalkınma amacı olarak belirlenmiştir. Huzurdaki tez enerjiye erişim konusunun mevcut uluslararası sözleşmelerde korunan ve aşağıda detayları verilen hakların bir gerekliliği olduğu düşüncesindedir. BM seviyesinde enerjiye erişim konusunun; (i) BM Şartı’nın 55’inci maddesindeki insanların hayat seviyelerinin yükselmesi, ekonomik ve sosyal alanda ilerleme ve gelişme ifadesinin, (ii) Evrensel İnsan Hakları Bildirgesi’nin (“Bildirge”) 25’inci maddesindeki yeterli bir yaşam seviyesi hakkının, (iii) Medeni ve Siyasal Haklara İlişkin Uluslararası Sözleşme’nin (“MSHS”) 6’ıncı maddesinde yer alan yaşam hakkının, (iv) Ekonomik Sosyal ve Kültürel Haklara İlişkin Uluslararası Sözleşme’nin (“ESKHS”) 11’inci maddesinde düzenlenen yaşamaya elverişli konut hakkının, ayrıca 7’inci (adil ve uygun işte çalışma hakkı), 12’inci (sağlık hakkı) ve 13’üncü (eğitim hakkı) maddelerinin, (v) Çocuk Haklarına Dair Sözleşme’nin (“ÇHS”) 27’inci maddesinde yer alan çocukların bedensel, zihinsel, ruhsal, ahlaksal ve toplumsal gelişmesini sağlayacak yeterli bir yaşam seviyesi hakkının, 28’inci maddesinde yer alan eğitim hakkının, 24’üncü maddesinde yer alan sağlık hakkının, (vi) Engellilerin Haklarına İlişkin Sözleşme’nin (“EHS”) 28’inci maddesinde yer alan yeterli bir yaşam standardı hakkının, (vii) Her Türlü Irk Ayrımcılığının Ortadan Kaldırılmasına İlişkin Uluslararası Sözleşme’nin (“IAOKS”) ırk ayrımcılığın ortadan kaldırılması için alınması gereken tedbirleri düzenleyen 2’inci, ırksal ayrımcılığı yasaklayan 3’üncü maddeleri ile 5’inci maddesinde yer alan barınma hakkı ve çalışma hakkı bağlamında eşit muamele hakkının bir gerekliliği olduğu düşünülmektedir. Enerjiye erişim konusuna açıkça yer veren tek sözleşme Kadınlara Karşı Her Türlü Ayrımcılığın Ortadan Kaldırılması Uluslararası Sözleşmesi’dir (“KKAOKS”). Söz konusu sözleşmenin 14’üncü maddesi taraf devletlere kadınlar için özellikle konut, sağlık, elektrik, su, ulaşım ve iletişim hizmetleriyle ilgili yeterli yaşam standartlarından yararlanma hakkını sağlama yükümlülüğü getirmiştir. Bunlar BM kapsamındaki hukuki düzenlemeler olmakla birlikte enerjiye erişim konusunun Amerikan Devletleri Örgütü, Afrika Birliği, Avrupa Birliği (“AB”) ve Avrupa Konseyi gibi çeşitli bölgesel örgütler kapsamındaki hukuki düzenlemelerle korunan sağlıklı bir çevrede yaşama hakkı, sağlık hakkı, konut hakkı gibi hakların da bir gerekliliği olduğu görülmektedir. Her ne kadar yapılan çalışmalar ile dünyada enerjiye erişimi olmayan insan sayısında azalma olsa da bugün hâlâ dünyanın büyük bir bölümünün enerjiye erişimi bulunmamaktadır. İlerlemenin beklenen düzeyde olmaması nedeniyle enerjiye erişim konusuna daha net bir normatif içerik belirlenmesi gerektiği düşünülmektedir. Bu çerçevede, su hakkında olduğu gibi enerjiye erişim konusunun hakkın içeriği ve sorumluları belirlenerek bir insan hakkı olarak tanınabileceği fikri ortaya çıkmıştır. Yukarıda da belirtildiği üzere enerjiye erişim kavramı mevcut uluslararası sözleşmelerde korunan yeterli yaşam seviyesi hakkı, yaşam hakkı, yaşamaya elverişli konut hakkı, eğitim hakkı, sağlık hakkı gibi hakların gerekliliklerinden biri olarak kendini gösterdiği için bu kavramın ayrı bir uluslararası sözleşme ile düzenlenmesine gerek olmadığı düşünülmektedir. Enerjiye erişim kavramı ile ilgili dünya genelindeki uygulama ve tez içinde ele alınan periyodik ülke raporları dikkate alındığında bu konuda devletler arasında bir ortak bir uygulama bulunmadığı düşünülmektedir. Bu nedenle kavramın bir yapılageliş kuralı olduğundan söz etmek mümkün görünmemektedir. Hâlihazırda ESKHK’nin 4 No’lu Genel Yorumu nedeniyle enerjiye erişim kavramının sıklıkla ESKHS’nin 11’inci maddesinde yer alan yaşamaya elverişli konut hakkı ile ilişkilendirildiği görülmektedir. Bu çerçevede aynı su hakkında yapıldığı gibi ESKHK’nin bir genel yorumu ile hakka bir netlik kazandırılabileceği düşünülmektedir. Sonuç olarak, huzurdaki tezin iddiası enerjiye erişimin su hakkında olduğu gibi ESKHS’de hâlihazırda kabul edilmiş olan yaşamaya elverişli konut hakkı kapsamında bir hak olduğu yönündedir. | en_US |
| dc.description.abstract | ABSTRACT: This thesis has been prepared to seek an answer to the question of whether access to energy can be described as a human right. There is no definition agreed upon by all parties regarding the concept of access to energy; however, in general, access to energy can be defined as a household’s access to energy in an amount that meets their basic needs. Energy can be in the form of electricity, natural gas, LPG or renewable energy types may be considered within this scope. Since 1987, the time when the issue of access to energy came to the fore at the United Nations (“UN”), the importance of access to energy for human life has been mentioned several times. On a general level, access to energy creates economic development and new employment opportunities. On an individual level, it affects whole range of social spheres differing from human health to employment life, from education to people having decent lives and generally it affects individuals’ well-being. In this sense it would not be an exaggeration to say that it has a vital role for human life. Having said this, it should also be noted that access to energy does not have any importance if the energy is not transformed into energy services such as lightening of, heating or cooling a space. The appearance of access to energy in daily life can take various forms. For household members, energy means the opportunity to enlighten the house, cook meals, keep the food cold, heat up or cool down the house, recharge their cellphones and communicate with the world via phones and televisions. From the health perspective, it protects the household members from diseases arising from indoor air pollution since it provides access to clean energy resources for cooking. From an educational point of view, by reducing the obligation of children to carry fuel, it ensures that the children use the time they spend on fuel transportation for education. It provides the opportunity to the schools to teach using the technological devices together with lighting, heating and cooling facilities. It also decreases the time that women spend on household chores due to gender specific roles and they use this time for paid work outside their houses. With all these traits, energy’s pivotal importance for human life has been declared by UN in the sustainable development goals and access to energy is determined a seventh sustainable development goal. This thesis is of the view that the subject of access to energy is one of the requirements of the rights protected by current international regulations and details of which are given hereinbelow. At UN level, the subject of access to energy is one of the requirements of: (i) higher standards of living, full employment, and conditions of economic and social progress and development under Article 55 of Charter of United Nations, (ii) right to adequate standard of living under Article 25 of Universal Declaration of Human Rights, (iii) right to life under Article 6 of International Covenant on Civil and Political Rights, (iv) right to adequate housing under Article 11 of International Covenant on Economic, Social and Cultural Rights, also Article 7 (right to just and favorable conditions of work), Article 12 (right to health), Article 13 (right to education), (v) children’s right to standard of living adequate for the child’s physical, mental, spiritual, moral and social development as per Article 27, right to education pursuant to Article 28, right to health under Article 24 of Convention on the Rights of the Child, (vi) right to adequate standard of living as per Article 28 of Convention on the Rights of Persons with Disabilities, (vii) Article 2 governing the measures for elimination of racial discrimination, Article 3 prohibiting racial discrimination and the right to equality in terms of right to housing and right to work pursuant to Article 5 of Convention on the Elimination of All Forms of Racial Discrimination. The only regulation explicitly mentioning the access to energy is the Convention on the Elimination of All Forms of Discrimination Against Women. Article 14 of the said convention brings forth the obligation on the part of state parties the provision of a right to adequate standard of living particularly in relation to housing, sanitation, electricity and water supply, transport and communications. While these are being regulations under the UN system, the subject of energy access is also one of the requirements of right to live in a healthy environment, right to health, right to housing protected by legal documents prepared by Organization of American States, African Union, European Union and European Council. Although there is a decrease in the portion of population having no access to energy, an important part of the world population still has no access to energy. Since the progress is not at a desired level, it is considered that a clearer normative content should be determined in terms of access to energy. In this context, like human right to water, by determining the content and the responsible parties of the right, the idea that the issue of access to energy can be recognized as a human right has emerged. As stated above, as the concept of access to energy is present as one of the requirements of right to adequate standard of living, right to life, right to adequate housing, right to education, and the right to health protected by existing international regulations, it is considered that this concept does not need to be regulated by a separate international agreement. Considering the general practice in terms of the concept of access to energy and the periodic country reports discussed in the thesis, it can be said that there is no common practice among states in this regard. For this reason, it does not seem possible to mention that the concept constitutes a customary practice. It is seen that the concept of access to energy is often linked to right to adequate housing under Article 11 of the International Covenant on Economic, Social and Cultural Rights as per General Comment No. 4 of the Committee on Economic, Social and Cultural Rights. Within this framework, it is thought that a general comment of Committee on Economic, Social and Cultural Rights can give clarity to the right just like it did in the recognition of human right to water. In conclusion, the argument of this thesis is that access to energy is a right within the scope of the right to adequate housing, which is already accepted in the International Covenant on Economic, Social and Cultural Rights, just like human right to water. | en_US |
| dc.identifier.uri | https://hdl.handle.net/11411/3502 | |
| dc.identifier.uri | https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/TezGoster?key=wf-FPgY-5qjHEzEoOgvMs9u7KPL76ZeZ2bSOtulHOBsGWS_NcWtap8nSmxkyA-Q3 | |
| dc.identifier.yoktezid | 655708 | en_US |
| dc.language.iso | tr | en_US |
| dc.national | National | en_US |
| dc.program | Hukuk | en_US |
| dc.publisher | İstanbul Bilgi Üniversitesi | en_US |
| dc.relation.publicationcategory | Tez | en_US |
| dc.rights | info:eu-repo/semantics/openAccess | en |
| dc.sponsored.EU | No | en_US |
| dc.sponsored.TUBITAK | No | en_US |
| dc.subject | enerjiye erişim | en_US |
| dc.subject | enerji hizmetlerine erişim | en_US |
| dc.subject | insan hakları | en_US |
| dc.subject | ekonomik, sosyal ve kültürel haklar | en_US |
| dc.subject | yaşamaya elverişli konut hakkı | en_US |
| dc.title | İnsan hakları açısından enerjiye erişim kavramı | en_US |
| dc.title.alternative | The concept of access to energy from a human rights perspective | en_US |
| dc.type | Master Thesis | en_US |
