Yentürk, Nurhan2020-01-062020-01-062012-09978-605-399-245-5https://hdl.handle.net/11411/191874 pagesİstanbul Bilgi Üniversitesi STK Eğitim ve Araştırma Birimi (Bilgi STK), 2003 yılından beri sürdürdüğü eğitimler süresince üretilen 12 eğitim modülünü kapsayan yazılı ve görsel malzemelerin tümünü 2010 yılına kadar STK Çalışmaları - Eğitim Kitapları ve CD’leri Dizisi kapsamında yayımladı. Bu yayınlarımızdan sonra, günümüzde STK’larla ilgili ortaya çıkan önemli konularda eğitim ve yayınlar hazırlamaya devam ediyoruz. Bu konulardan birini özellikle vurgulamak isteriz: STK’ların gerek yurt dışında gerek Türkiye’de kamu harcamalarını izleme konusunda yaptıkları çalışmaların, oluşturdukları ağların ve platformların gittikçe yaygınlaştığını söyleyebiliriz. Hak temelli çalışan STK’lar için, kamunun çeşitli alanlara yaptığı harcamaların izlenmesi, bu harcamalara yönelik politika üretme sürecinin etkilenmesi ve konunun kamusal alanda konuşulur hale gelmesi günümüzde önemli savunuculuk alanlarını oluşturmaktadır. Bu konuda ortaya çıkan bilgi ve eğitim ihtiyacına cevap verebilme amacıyla eğitim programları, eğitim kitapları ve izleme raporları üzerine çalışmaya başladık. STK Çalışmaları-Eğitim Kitapları, Kamu Harcamalarını İzleme Dizisi kapsamında yayımlanan ilk iki çalışma, temel bütçe okuma-yazma kapsamında değerlendirilebilecek olan iki eğitim kılavuzu oldu: Kamu Harcamaları Okuma - Yazma ve Çok Yıllı Bütçe ve Mali Plan İzleme kılavuzları. Temel nitelikteki bu iki kitabı tematik nitelikli Askeri ve İç Güvenlik Harcamalarını İzleme Kılavuzu izledi. Tematik kılavuzların ikincisi, elinizde bulunan ve sosyal koruma harcamalarını izleme amacında olan kılavuzdur. Kamu Harcamalarını İzleme Dizisi’nin amacı ilgili konulardaki kamunun yaptığı harcamaların izlenebilmesi için yöntem önererek izleme formatını STK’lara sunmak, kamu harcamalarını izlemeyi amaçlayan kişi, STK ya da platformlar için kaynak olarak kullanılabilecek yazılı malzeme üretmektir. Bu dizi yedi eğitim kılavuzundan oluşmaktadır: 1) Kamu Harcamaları Okuma - Yazma Kılavuzu 2) Çok Yıllı Bütçe Süreci ve Orta Vadeli Mali Plan İzleme Kılavuzu 3) Askeri ve İç Güvenlik Harcamalarını İzleme Kılavuzu 4) Sosyal Koruma Harcamalarını İzleme Kılavuzu 5) Çocuğun Korunmasına Yönelik Harcamaları İzleme Kılavuzu 6) Gençlerin Güçlendirilmesine Yönelik Harcamaları İzleme Kılavuzu 7) Engellilere Yönelik Harcamaları İzleme Kılavuzu Bu kılavuzlarda yer alan bilgiler, teknikler ve veriler kullanılarak, ilgili yılın bütçe gerekçesi ve ekleri, kurumların faaliyet raporları internete konulduktan sonra, kamunun sosyal güvenlik, sağlık, sosyal yardım harcamalarını, askeri harcamalarını, eğitim, çocuk, gençlik ve engellilere yönelik harcamalarını ayrıntılı olarak hesaplayabilmek ve bu alandaki gelişmeleri yıllar itibariyle izlemek mümkün olacaktır. Vatandaşların seçtiği temsilcilerden oluşan parlamentonun en temel görevlerinden birisi kamu harcamalarının alanlarını ve miktarlarını belirlemektir. Parlamentodan aldığı yetki ile hükümet tarafından gerçekleştirilen kamu harcamalarının gelir eşitsizliği, bölgesel eşitsizlik ve fırsat eşitsizliği gibi birçok sosyal ve ekonomik etkisi vardır. Ayrıca, ekonominin üretim kapasitesi, istihdam, hatta ücretlerin düzeyi de, yine kamu harcamaları tarafından etkilenebilmektedir. Katılımcı demokraside vatandaşların, parlamentonun ve hükümetin bu temel görevlerinin yerine getirilme sürecini bilme, şeffaf olarak izleyebilme ve bu sürece katılma hakkı vardır. Çünkü biliyoruz ki, demokrasi katılımcı demokrasi olarak anlaşıldığında alttan üste doğru sivil toplumun siyasi yaşamı denetlemesi ve siyasi yaşama katılması, toplumun örgütlenme hakkı kaçınılmaz olmaktadır. Haklar temelinde düzenlenmiş devlet-toplum ilişkileri bir yandan STK’ların toplumda demokrasinin geli- 4 şiminin ana aktörlerinden biri olmasını, diğer yandan şeffaf ve hesap verebilir bir kamu yönetiminin bulunmasını gerektirmektedir. Bu harcamaların sivil toplum tarafından bilinir ve izlenebilir olması sadece şeffaflık değil, aynı zamanda uygulanan politikaların etkinliğinin kamusal alanda derinlemesine tartışılabilir hale gelmesi anlamında da önemlidir. Türkiye’de kamu harcamaları konusunda vatandaşların ve STK’ların karşısında adeta “teknik” bilginin iktidarı bulunmaktadır. Beklentimiz odur ki, kamu harcamalarını izleme bilgisinin yayılması, şeffaflaşması ve STK’lar tarafından ulaşılabilir, izlenebilir, yorumlanabilir ve müdahale edilebilir hale gelmesi bu bilginin iktidarını zayıflatacak ve demokratikleşmeye katkıda bulunacaktır. Günümüzde, yasama sürecinde Bütçe Kanunu’nun tartışılması ve çıkarılmasına yönelik milletvekillerinin bile sürece katılımı önünde çeşitli zorluklar bulunduğu kamuoyu önünde tartışılırken STK’ların bütçe sürecine müdahil olmalarının ‘teknik’ zorlukları oldukça fazladır. Bu teknik zorlukların başında internet ortamında yayımlanan verilerin kısıtlı olması gelmektedir. Ancak bu teknik zorluğun son yıllarda özellikle Merkezi Yönetim bütçesi açısından büyük oranda aşılabildiğini görmekteyiz. 2003 yılında Kamu Mali Yönetim ve Kontrol Kanunu ile çok yıllı bütçelemeye geçiş ve Orta Vadeli Mali Plan (OVMP) hazırlanarak gelecek üç yıla ilişkin gelir ve gider tahminlerinin hazırlanıyor olması verilere ulaşma ve izleme sürecini kolaylaştırmıştır. Öte yandan, özellikle Türkiye’deki sosyal koruma ve askeri harcamalar alanında değerli akademisyen ve bürokratlar tarafından hazırlanarak yayımlanmış çalışmalar bulunmaktadır. Burada amaç, bu iki önemli kamu harcama alanı ile ilgili veri ve süreçleri iktisatçı olmayanlar tarafından izlenebilir ve anlaşılabilir hale getirmek, bu iki alandaki harcamaları uluslararası yöntemler ışığında hesaplayabilmek ve STK’ların ve kamuoyunun bilgisine sunmaktır. Diğer yandan, birçok farklı kamu idaresi tarafından yapılan çocuğa, gençlere ve engellilere yönelik harcamaların bir arada görülebileceği herhangi bir kaynak olmadığı gibi, ne yazık ki milletvekilleri de bu tür sosyal alanlara yapılan harcamaları ayrıntılı olarak görmeden TBMM’de sürdürülen bütçe görüşmelerine katılmaktadırlar. TBMM’de sürdürülen bütçe görüşmelerinde bilginin kısıtlı olduğu bir diğer alan ise askeri harcamalardır. Dizi kapsamında yayımlanacak kılavuzlar ile bu eksikliğin giderilmesine katkıda bulunulması amaçlanmaktadır. Bu kılavuzlar STK Eğitim ve Araştırma Birimi’nin İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları ile ortak yürüttüğü bir çalışmadır. Bu dizi çerçevesinde yayımlanacak olan kılavuzlar http://stk.bilgi.edu.tr/stkButce.asp ve http:/www.bilgiyay.com adreslerinden takip edilebilir. Kılavuzlar yayınlandıktan sonraki yıllar için izleme tabloları da bu adreslerden indirilebilecektir. Böylece STK’ların kılavuz yayınlandıktan sonra ortaya çıkan değişikliklerden haberdar olmaları sağlanacaktır. Bu dizi kapsamında hazırlanan her kılavuz birçok akademisyen ve bürokratın katkıları ile ortaya çıkmıştır. Bu anlamda bu kılavuzlar, gerek ortak yazarların gerekse birçok akademisyen ve bürokratın kolektif heyecanının bir ürünüdür. Elinizde bulunan ve dizinin dördüncü kılavuzu olan Sosyal Koruma Harcamalarını İzleme Kılavuzu’nun yazım sürecinde Maliye Bakanlığı Muhasebat Genel Müdürlüğü, Maliye Bakanlığı Bütçe ve Mali Kontrol Genel Müdürlüğü, Maliye Bakanlığı Strateji Geliştirme Başkanlığı, Hazine Müsteşarlığı Kamu Sermayeli Kuruluş ve İşletmeler Genel Müdürlüğü, Kalkınma Bakanlığı (DPT) Sosyal Güvenlik Finansmanı Dairesi, Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı Sosyal Yardımlar Genel Müdürlüğü, TÜİK ve TOKİ’den bürokratlar çok değerli katkılarda bulundu. Kendilerine teşekkür ederim. Ayşe Buğra, Burcu Yakut-Çakar, Haluk Levent ve Volkan Yılmaz bilgilerini paylaştılar. Hepsine teşekkür ederim. En büyük teşekkürüm, Bilgi STK’nın 2009 yılından itibaren düzenlediği Kamu Harcamaları İzleme Eğitimi ve Kampı’na katılan STK temsilcilerinedir; bu kılavuzun geliştirilmesi, anlaşılır hale getirilebilmesi ve örneklerle desteklenmesi konularında yardımlarını esirgemediler. Prof. Dr. NURHAN YENTÜRK İstanbul Bilgi Üniversitesi Sivil Toplum Kuruluşları Eğitim ve Araştırma Birimi Direktörü STK Çalışmaları-Eğitim Kitapları, Kamu Harcamalarını İzleme Dizisi Editörütrinfo:eu-repo/semantics/closedAccessBook